COLUMN | De discussies over de zin en de haalbaarheid van het studiehuis (de vernieuwing van het onderwijs in klas 4 en 5 havo en 4, 5 en 6 vwo) klinken als nieuw in de oren. Maar een middagje grasduinen in de archieven leert dat in het verleden, als het om onderwijsvernieuwing ging, dezelfde onderwerpen in het debat aan de orde kwamen. Zo’n tour d’horizon is ontnuchterend en relativerend, omdat het aangeeft dat grote verwachtingen zelden worden waargemaakt. Vernieuwing van het onderwijs heeft nog het meest weg van een springprocessie: twee stappen vooruit, een stap achteruit.
Neem bijvoorbeeld de volgende analyse. De verschillen tussen leerlingen zijn bijzonder groot. Het is ondoenlijk met alle verschillen rekening te houden, tenzij men volstrekt individueel onderwijs zou geven. Het is echter wel mogelijk binnen een bepaalde onderwijssoort via kern- en keuzevakken zoveel mogelijk met de verschillen der leerlingen rekening te houden. Bovendien biedt een rijk geschakeerd onderwijssysteem meer mogelijkheden om aan te sluiten op de verschillende begaafdheden en belangstellingsrichtingen der leerlingen.
Er is slechts één woordje dat verraadt dat het hier om een gedateerde tekst gaat, namelijk ‘der’. Maar de strekking van dit voorbeeld is nog steeds actueel: ‘recht doen aan verschillen’ staat ook centraal in het moderne basis- en voortgezet onderwijs. Toch is deze analyse bijna een halve eeuw oud. Ze staat in een boek dat vier onderwijskundigen in 1963 schreven over de Mammoetwet, de regeling die tot ingrijpende veranderingen in het voortgezet onderwijs leidde.
Ook een ander argument dat toen ten grondslag lag aan de noodzaak tot vernieuwing klinkt anno 1999 heel vertrouwd: de gecompliceerdheid en de dynamiek van de samenleving. Als het over het studiehuis gaat, willen sommigen wel eens mijmeren over de goede oude tijd van de hbs of het gymnasium. De hbs , dat was nog eens een degelijk schooltype met een ambitieus vakkenpakket! Daar leerde je tenminste nog echte wiskunde! (Toegegeven, Nobelprijswinnaar Martin Veltman deed in 1948 de hbs -b in Waalwijk). En wat te denken van het gymnasium alpha, 17 lesuren klassieke talen per week, daar kon je wat mee in de moderne maatschappij!
Maar kijkend naar de rendementen van die schooltypen blijft er van dat heimwee niet veel over. In het toenmalige vhmo (verzamelnaam voor hbs, mms en gymnasium) verliet vijftig (!) procent de school zonder diploma. Een kwart van de leerlingen doubleerde minimaal een keer. En voor de hbs gold zelfs dat leerlingen die in de eerste klas waren blijven zitten, 92 procent nog een keer doubleerde alvorens het diploma te behalen. (Bron: Prof. dr. P.H. Idenburg, Schets van het Nederlandse schoolwezen, 1964). Begrijpelijk dat ook om die reden het onderwijsgebouw dringend aan een opknapbeurt toe was. Want cijfers als deze zijn vandaag de dag onvoorstelbaar en onacceptabel.
[Gepubliceerd in het Brabants Dagblad 7 december 1999]