ACHTERGROND | Op 1 augustus 1985 werd de Wet op het basisonderwijs officieel van kracht. De meest zichtbare verandering was dat de ‘knip’ tussen kleuter- en lager onderwijs, zoals die decennialang had bestaan, kwam te vervallen.
In tal van plaatsen in Nederland was die datum het startsein voor verhuisoperaties, kleuter- en lagere scholen moesten ook letterlijk onder één dak komen. Een bijzondere mijlpaal dus in de onderwijsgeschiedenis, maar het is opvallend dat het 25-jarig jubileum van de basisschool geen aanleiding is voor festiviteiten, of op zijn minst voor bezinning en reflectie. De PO-Raad, drie jaar geleden opgericht als platform voor het primair onderwijs, heeft geen bijzondere jubileumactiviteiten in petto, laat een woordvoerder weten. Wel wordt er aandacht aan besteed in het kader van de nationale onderwijsweek (van 4 tot 8 oktober).
Deetmankoffertjes
De lancering van de basisschool was trouwens bepaald geen feestje voor de bewindslieden op Onderwijs, in het bijzonder minister Deetman (CDA). Het leek OCW wel een leuk idee om alle 1,6 miljoen leerlingen een knalgeel kunststof koffertje te geven, maar dat viel niet overal in goede aarde. Het begon ermee dat er berichten verschenen in de media dat het materiaal niet milieuvriendelijk zou zijn. Daarna zwol de kritiek aan vanwege de veronderstelde geldverspilling. Het was namelijk de periode dat de overheid diep het mes zette in de onderwijsuitgaven, ondanks felle protesten en zelfs stakingen van de leerkrachten. Veel scholen stuurden de ‘Deetmankoffertjes’ uit woede over de bezuinigingen retour Den Haag.
Balans
De meest interessante vraag is natuurlijk of het belangrijkste oogmerk van die wet is gerealiseerd. De overgang van de toenmalige kleuterschool naar de lagere school werd algemeen als een probleem beschouwd, voor veel kinderen was dat een lastig te nemen hobbel. Door de twee scholen letterlijk bij elkaar te brengen kon de basisschool een ononderbroken leerlijn bieden vanaf de kleutergroepen tot aan de overstap naar het voortgezet onderwijs.
De praktijk is weerbarstiger dan het ideaal, zo weten we inmiddels. De Onderwijsinspectie heeft eerder vastgesteld dat nog niet op alle basisscholen het onderwijs in de kleuterklassen naadloos aansluit bij het onderwijs in groep 3 en dat daar dus nogal altijd een knip is, zij het minder zichtbaar dan vroeger. Dat het onderscheid er nog steeds is blijkt ook uit de discussie over de vraag of toch niet de opleiding voor kleuterjuffen (het zijn nou eenmaal nooit mannen) moet terugkeren.
Die opleiding (KLOS) is verdwenen toen de pabo kwam, die beoogde leerkrachten op te leiden die in alle groepen les zouden kunnen geven. Dat standpunt is nu losgelaten, in de nabije toekomst zullen pabo-studenten tijdens hun studie een keuze moeten maken voor een specialisatie, bijvoorbeeld voor lesgeven in de onderbouw.
Kerndoelen
Met de invoering van de Wet op het basisonderwijs deden ook de kerndoelen hun intrede. Uniek voor Nederland, want voor het eerst werden er piketpalen geslagen die aangeven wat kinderen in acht jaar zouden moeten leren. Er werden maar liefst 155 kerndoelen vastgesteld, zo gedetailleerd dat onder druk van het veld er na verloop van tijd de snoeischaar werd ingezet. In 2006 verschenen de herziene kendoelen, 58 in totaal, die op hoofdlijnen aangaven wat leerlingen moeten ‘kennen en kunnen’. Inmiddels is ook dat niet meer voldoende en komen er – in het hele funderend onderwijs – referentieniveaus om de kwaliteit van het onderwijs te kunnen borgen.
De basisschool voorzag ook in de invoering van het vak Engels in groep 7/8, als voorbereiding op het voortgezet onderwijs. Inmiddels zijn dik 300 basisscholen die al bij de kleuters beginnen met Engels.
Niet voorzien was in 1985 de spectaculaire opkomst van de brede school, vandaag de dag niet meer weg te denken. En stond een kwart eeuw geleden het gebruik van de computer nog in de kinderschoenen (denk aan het Comeniusproject), de laatste jaren is de computer toch echt aan een opmars begonnen, in het bijzonder in de vorm van een digibord.
Multiculturele samenleving
Nog een greep uit de jonge geschiedenis van de basisschool: Weer Samen Naar School moest de groei van het speciaal onderwijs remmen, eind jaren negentig investeerde het kabinet bijna een half miljard euro in de klassenverkleining, schoolbesturen kregen meer zeggenschap over de besteding van hun budget (lumpsum).
En één doelstelling van de Wet op het basisonderwijs is, als we er met de ogen van nu naar kijken, heel bijzonder: ‘Het onderwijs gaat ervan uit dat leerlingen opgroeien in een multiculturele samenleving’. Het is maar zeer de vraag of zo’n opdracht aan het onderwijs in het huidige tijdsgewricht nog de steun van de meerderheid van de Tweede Kamer zou krijgen.
Kortom, genoeg stof tot nadenken.
Wilt u reageren? Stuur een mail naar info@onderwijsbrabant.nl