TILBURG | ACHTERGROND | Jongeren in de puberteit, er is geen onderwerp dat ouders en andere opvoeders zo bezighoudt. Illustratief is het succes van het boek ´Het puberende brein´ van de jonge Leidse hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie Eveline Crone.
Ook in het onderwijs zijn pubers een ´hot item´, omdat de ingrijpende verandering die jongeren op die leeftijd doormaken een deel van hen opzadelt met een groot probleem: ze struikelen bij de overstap van basisschool (po) naar voortgezet onderwijs (vo).
Decennialang al staat de kloof tussen primair en voortgezet onderwijs op de agenda. De plannen voor de invoering van een Middenschool van toenmalig minister Van Kemenade in de jaren zeventig waren mede bedoeld om dat op te lossen. En de Basisvorming die in 1993 werd ingevoerd (en in 2004 weer afgeschaft door minister Van der Hoeven) was eveneens bedoeld om de overstap van groep acht naar de brugklas te vergemakkelijken. Wijlen staatssecretaris Adelmund noemde zulke overstapmomenten vaak ‘scheermessen’.
Hindernis
Voor veel leerlingen is het inderdaad een moeilijk te nemen hindernis, zegt Jan Aarts, voorzitter van het college van bestuur van primair schoolbestuur Tangent in Tilburg. “Uit onderzoek van het Samenwerkingsverband VO weten we dat het in de regio Tilburg gaat om ongeveer zeshonderd leerlingen die afstromen naar een lager schooltype. Dat is ongeveer tien procent van alle leerlingen, jaar in jaar uit. Een enorm probleem dat onvoldoende wordt aangepakt omdat, gechargeerd gezegd, po en vo ieder hun eigen gang gaan.”
Tangent denkt dat de oprichting van een tienerschool het Ei van Columbus is. “Bedoeld voor leerlingen voor wie de keuze na groep acht te vroeg komt, die meer tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen. We hebben veel gesprekken gevoerd met docenten in het voortgezet onderwijs en die herkennen dat. Ze zien deze brugklassers na de herfstvakantie, als de introductie voorbij is, afhaken”, vertelt Aarts.
Determinatie
Vaak veroorzaakt door een combinatie van factoren: de determinatie die tekortschiet, een kind dat sociaal-emotioneel niet goed in zijn vel zit of nog niet rijp is voor een overstap naar een meer ‘volwassen’ omgeving. Maar collegevoorzitter Aarts benadrukt dat het niet om zorgleerlingen gaat. “En de tienerschool is niet voor álle kinderen nodig. Van de meeste kinderen is wel duidelijk in welk schooltype ze op hun plek zitten”.
De schoen wringt vooral op het snijvlak van vmbo-t en havo
In het concept dat Tangent voor ogen staat gaat het om een clustering van groep 7 en 8 en de eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs. In Tilburg spreekt men van groep 9 en 10 om aan te geven dat in de tienerschool de onderwijskundige lijn van het basisonderwijs, met zijn nadruk op zelfstandig leren, doorloopt.
Aarts schat dat die groepen 9 en 10 samen zo’n negentig leerlingen tellen. Het gaat om leerlingen met een advies op het snijvlak van vmbo-t en havo, want vooral daar wringt de schoen, blijkt uit onderzoek. Ze krijgen les van een viertal vo-docenten, die ieder meerdere vakken verzorgen. In samenspraak met lerarenopleiding Fontys wordt gekeken of een opleidingstraject voor ‘tienerleraar’ haalbaar is.
Overhoeken
De school wordt opgezet in samenwerking met 2College, een vmbo/havo/vwo-school met diverse locaties in Tilburg, Berkel-Enschot en Oisterwijk en met KPC Groep in Den Bosch. “We hebben het geluk dat er in uitbreidingswijk De Overhoeken in Berkel-Enschot een nieuwe school staat gepland. Daardoor kunnen we de tienerschool van de grond af opbouwen. Maar in ons concept kan een tienerschool heel goed gekoppeld worden aan een bestaande school en dat gaan we als Tangent ook doen”, stelt Aarts.
“Er is zeer veel enthousiasme voor de tienerschool. Uit het hele land is er belangstelling voor. De VO-raad is zeer benieuwd en heeft een projectsubsidie toegekend”, zegt Lenie van Lieverloo, adviseur bij de KPC Groep. Ook het ministerie van Onderwijs volgt de ontwikkelingen op de voet. “Maar we gaan niet overhaast te werk, we bereiden het plan zorgvuldig voor. We gaan nu al wat dingen uitproberen om na te gaan wat werkt en wat niet.”
Niet over een nacht ijs
Tangent is met het plan van de tienerschool niet over een nacht ijs gegaan. Er is een uitgebreide literatuurstudie verricht en er zijn tal van gesprekken gevoerd met deskundigen, leerkrachten, schoolleiders, ouders en studenten. Het lectoraat Leren en Innoveren van Fontys zorgt voor een wetenschappelijke inbedding van het initiatief. Het effect van de tienerschool zal zichtbaar moeten zijn in de resultaten op de kerngebieden van rekenen/wiskunde, Nederlands en Engels.
In de zomer van volgend jaar valt pas de definitieve beslissing, maar Aarts gelooft heilig in het plan. `Juridisch, financieel en onderwijskundig is het mogelijk. De vo-docenten worden bij ons gedetacheerd. Zelfs als we er geen extra subsidie voor krijgen gaan we er mee door. In onze ogen is dit een belangrijke innovatie en kennelijk zien anderen dat ook zo, want er is vanuit de onderwijswereld heel veel interesse voor.`
Tiener College
Ook in Gorinchem/Leerdam en Zeist zijn vergelijkbare initiatieven genomen. Het vertrekpunt van het Tiener College Gorinchem is een wat andere dan in Berkel-Enschot. In principe komen alle leerlingen in groep acht ervoor in aanmerking, maar plaatsing geschiedt pas na een zorgvuldige intakeprocedure. Het Tiener College is vooral ook een project van onderwijsinnovatie waarin het gaat om zaken als samenwerkend leren, het gebruik van portfolio’s, differentiatiegroepen en leergebieden.
