EINDHOVEN | NIEUWS | Voor leerlingen in het basisonderwijs speelt de persoonlijkheid van de leerkracht een belangrijke rol. Die waardering kan een positieve invloed hebben op de leeropbrengsten.
Dat is de strekking van de rede van dr. Anouke Bakx (38) bij haar installatie als lector Leren en Innoveren van de pabo’s van Fontys Hogescholen. Het lectoraat ondervroeg bij 2500 leerlingen op 31 basischolen in de regio Tilburg wat in hun ogen belangrijke kwaliteiten van een leerkracht zijn.
Persoonlijkheidskenmerken als humor, aardig, lief en geduldig werden het hoogst gewaardeerd. Op de tweede plaats gevolgd door de didactische en begeleidingskwaliteiten zoals uitleggen, motiveren en lesgeven. Op de derde plaats gaat het om gezagsaspecten als strengheid, boos kunnen optreden, eerlijk straffen, orde houden, het handhaven van regels en het nakomen van afspraken.
De resultaten van dit onderzoek zijn voor Bakx van belang omdat zij onderzoekt welke kwaliteiten een leraar nodig heeft in het kader van het opbrengstgericht werken. Dat laatste is sinds enkele jaren een belangrijke beleidsdoelstelling van de overheid. Aanleiding voor de doelstelling waren de teruglopende resultaten op het gebied van rekenen en taal/lezen.
Systematische aanpak
Bij opbrengstgericht werken worden de vorderingen van leerlingen systematisch in beeld gebracht en dat geeft de mogelijkheid om te kunnen sturen op verbetering van de leerresultaten. Niet alleen op het niveau van de individuele leerling, maar ook op het niveau van de klas of de school. Deze aanpak is overigens nog maar een derde van de basisscholen ingeburgerd, blijkt uit onderzoek van de Onderwijsinspectie.
De nieuwe lector vindt het opbrengstgericht werken een goede methodiek, maar plaatst er wel de kanttekening bij dat het accent ligt op het cognitieve domein (rekenen en taal). “Een uitbreiding is wenselijk en mogelijk met bijvoorbeeld de wereldoriënterende vakken en het domein wetenschap en techniek, mits daarbij duidelijke doelen/leerlijnen worden gehanteerd en dat de opbrengsten gemeten worden”, aldus Bakx. Beide zijn momenteel niet het geval.
Het opbrengstgericht werken is geen sinecure, zo blijkt uit de rede van de lector. De leerkracht moet over een ruim arsenaal aan kwaliteiten beschikken. Zoals een reflectieve en onderzoekende houding, didactisch en pedagogisch onderlegd zijn, communicatief vaardig en gezaghebbend zijn.
Plezierig leerklimaat
En ook de persoonlijke kwaliteiten van een leraar doen er volgens Bakx toe. Daarmee kan hij of zij een zo plezierig mogelijk leerklimaat realiseren waarin alle kinderen tot hun recht komen. “Dit laatste is geen vereiste, maar het is aannemelijk dat positief kan bijdragen aan de leerresultaten van leerlingen.”
Of anders gezegd: “Als de leraar in zijn ontwikkeling niet alleen inzoomt op het verhogen van taal- en rekenresultaten van leerlingen, maar ook aandacht heeft voor bijvoorbeeld de sociaal- emotionele en creatieve ontwikkeling van kinderen, dan is de cirkel rond.”
De lector heeft op basis van haar onderzoek een model ontwikkeld op basis waarvan het mogelijk is de kwaliteit van de leraar te bestuderen die nodig is voor het opbrengstgericht werken.
Waarschuwing voor toetscultuur
Bakx waarschuwt in haar rede overigens wel voor negatieve effecten van het opbrengstgericht werken. Het kan leiden tot het ontstaan van toetscultuur binnen het onderwijs. En dat leerkrachten zich teveel gaan richten op achterstandsleerlingen, waardoor andere leerlingen te weinig aandacht krijgen.
