TILBURG | NIEUWS | Leerlingen in basis- en voortgezet onderwijs begrijpen de uitleg van de leerstof door hun leerkracht vaak niet. Dat komt vooral doordat de leerlingen niet vertrouwd zijn met de ‘schooltaal’ waarvan de leerkracht zich bedient.
Deze schooltaal (of academische taal) wijkt veel af van het alledaagse taalgebruik. “De leraar praat daardoor al snel over de hoofden van de leerlingen heen”, zeggen Peter Broeder en Mia Stokmans, taalwetenschappers, verbonden aan het Departement Cultuurstudies van de Universiteit van Tilburg.
Zij deden onderzoek naar de communicatie over de lesinhoud in de meertalige klas. Dat gaat moeizaam en de gevolgen zijn dramatisch voor de leerlingen die zo onvoldoende van de uitleg oppikken: hun prestaties blijven achter en hun slagingskansen zijn kleiner.
Het probleem met luisteren, begrijpen en doorgronden ( in jargon: geletterdheidvaardigheden) doet zich vooral voor in meertalige klassen. Dat zijn klassen waarvan meer dan de helft van de leerlingen het Nederlands niet als moedertaal heeft en die dus zeer divers zijn samengesteld.
Autochtone leerling
Toch is de problematiek niet beperkt tot de multiculturele klassen, waarschuwen Broeder en Stokmans, ook in klassen met hoofdzakelijk autochtone kinderen kunnen leerlingen de uitleg door de leerkracht niet voldoende volgen.
Het is te vergelijken met het verschil tussen technisch en begrijpend lezen. Stokmans geeft een voorbeeld. “Een leerling kan een tekst in een geschiedenisboek woord voor woord en zin voor zin lezen, maar snapt hij of zij dan ook wat er staat? Wat bijvoorbeeld oorzaak en gevolg van een bepaalde gebeurtenis zijn?”
Oud vraagstuk
Dat het onderwijs in met name meertalige klassen onvoldoende vruchten afwerpt is al langer een bron van zorg. In de dertig jaar dat er aandacht is voor het vraagstuk van de leerachterstand van allochtone leerlingen is er slechts moeizaam vooruitgang geboekt.
“In het meeste wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak is vooral gekeken naar de leerling, wij hebben als een van de eersten in het onderzoek de docent centraal gezet”, stelt Broeder.
De Tilburgse wetenschappers ondervroegen in totaal 169 docenten, verspreid over het hele land en werkzaam op diverse niveaus, over de mate waarin zij worstelen met communicatieproblemen in hun klas. Vooral op de basisschool en de onderbouw van het voortgezet onderwijs gaven leerkrachten aan dat het om een omvangrijk probleem gaat.
Niet voorbereid
Niet alleen gaat het mis bij de Nederlandse taal, maar ook bij zaakvakken als aardrijkskunde en geschiedenis en bij exacte vakken zoals natuurkunde en rekenen/wiskunde. De onderzoekers noemen het opmerkelijk dat leerkrachten aangeven niet of nauwelijks te zijn voorbereid op het lesgeven in een meertalige klas. Broeder en Stokmans pleitten er dan ook voor om dit onderwerp in de lerarenopleidingen stevig te verankeren.
Dat is overigens geen specifiek Nederlandse kwestie, ook leerkrachten in andere Europese landen worstelen met het probleem. Om scholen en leerkrachten een handreiking te bieden hebben taalwetenschappers in acht Europese landen een Europees kerncurriculum ontwikkeld. De Tilburgse wetenschappers vervulden daarin een voortrekkersrol. De presentatie is op 12 november in Londen.
[Dit artikel is ook gepubliceerd in het Brabants Dagblad]
► Lees hier een interview met de onderzoekers.
► Lees hier het verslag van het seminar.
• Op vrijdag 5 november is er op de Universiteit van Tilburg een seminar van het onderzoeksinstituut Babylon van de UvT en Palet met als thema ‘De meertalige klas, vloek of uitdaging voor docenten?’ Aanvang 13.00 uur. Meer informatie bij Palet
► Lees hier ‘Acht kleurrijke basisscholen presteren excellent’
