DEN BOSCH | NIEUWS | Opbrengstgericht werken in het primair onderwijs is ‘hot’. In ieder geval op de scholen in Meierij. Bijna 250 leerkrachten, intern begeleiders en directeuren hadden hun vrije woensdagmiddag opgeofferd om een studiemiddag over dit onderwerp bij te wonen.
Er moesten in de aula van de Fontys Pabo in Den Bosch extra stoelen worden bijgezet om iedereen een plaatsje te kunnen geven. Titus Hoedemaker, voorzitter van het college van bestuur van ATO en een van de initiatiefnemers, was aangenaam verrast door de hoge opkomst. “Het is een teken dat iedereen het als een belangrijk thema ziet”, aldus Hoedemaker. De organisatie van de bijeenkomst was in handen het Partnerschap Opleidingsschool ’s-Hertogenbosch*.
Opbrengstgericht werken is door voormalig staatssecretaris Dijksma (Onderwijs) geïntroduceerd als antwoord op onderzoek van de inspectie waaruit bleek de prestaties van veel leerlingen in het primair onderwijs achterbleven op het gebied van taal/lezen en rekenen/wiskunde. In 2008 – 2009 ging bijna tien procent van de leerlingen naar een (zeer) zwakke school.
Activiteitgericht
Als belangrijke oorzaak werd gezien het activiteitgericht werken in het primair onderwijs. Simpel gezegd, de activiteit op zich stond daarbij centraal – bijvoorbeeld een project over de herfst – waarbij vooral maatgevend is of het gewaardeerd werd. De vraag wat zo’n activiteit oplevert in termen van meetbare resultaten werd veel minder gesteld.
Opbrengstgericht werken komt er kortweg gezegd op neer dat de leerkracht handelt volgens een vast patroon waardoor het effect van zijn of haar inspanningen zichtbaar worden. Er wordt een doel gesteld, de leerkracht gaat aan de slag met de leerlingen, dan volgt een toets en de resultaten worden geëvalueerd en geanalyseerd. Afhankelijk van de uitkomst kan de volgende stap gezet worden, of worden bijgestuurd. Dit systematisch handelen is van toepassing op de individuele leerling, de groep en de school als geheel.
Huiver
Bij veel leerkrachten was er aanvankelijk huiver voor dit opbrengstgericht werken omdat de nadruk sterk ligt op cognitieve resultaten. Ook op de conferentie in Den Bosch vroegen leerkrachten of deze werkwijze niet erg eenzijdig is en ten koste gaat van andere activiteiten die ook belangrijk zijn voor de ontwikkeling van het kind. Zoals een van de leerkrachten het verwoordde: ‘Onderwijs is toch meer dan taal en rekenen?!’.
Anje Ros, lector Leren en Innoveren op Fontys Hogescholen, maakte in haar bijdrage duidelijk dat omslag van het activiteitgericht werken naar het doelgericht werken essentieel is om als onderwijs tot betere resultaten te komen. En belangrijk is om de kinderen zelf daar in te betrekken. “Leg ze uit waarom je een bepaald onderwerp behandelt. Als kinderen dat weten dan krijgt dat voor hen betekenis.”
Samenhang
Maar opbrengstgericht werken kan alleen als dat door het hele team gedragen wordt en de neuzen dezelfde kant opstaan, er moet samenhang zijn. En misschien wel de belangrijkste verandering is dat minder dan nu leerkrachten op een eiland werken, maar elkaar feedback geven, open staan voor collegiale kritiek en in staat zijn om te reflecteren op het eigen handelen en van het team.
Niet bedoeld om keihard af te rekenen, maar lering te trekken uit een aanpak die onvoldoende resultaat oplevert. Dat geldt ook voor het afnemen van toetsen, die zijn vooral bedoeld om na te kunnen gaan of bijvoorbeeld de leerstof is overgekomen, onder het motto meten is weten.
Maar wellicht meer nog dan de bijdrage van de inleiders waren het vooral de praktijkverhalen die de betekenis van het opbrengstgericht werken onderstreepten. Voorbeelden van scholen in Den Haag en Enschede waar ze al eerder begonnen zijn om met dit bijltje te hakken en ze, bijvoorbeeld op het gebied van het technisch lezen, spectaculaire resultaten boeken.
SBO-scholen
Waar vroeger hooguit driekwart van de kinderen het niveau AVI-9 bereikte, lukt dat nu met 95 procent van de leerlingen. Ook op scholen met veel achterstandsleerlingen. Zelfs op SBO-scholen schieten de leesprestaties omhoog, tot verrassing van de leerkrachten zelf. Een leerkracht op een SBO-school trok het boetekleed aan. Als leerkracht is ze er altijd vanuit gegaan dat de ‘haar’ kinderen daar toch niet toe in staat zouden zijn, ze had te lage verwachtingen gehad.
Een bijkomend effect van de betere prestaties is dat kinderen minder gedragsproblemen vertonen. Ze zitten beter in hun vel omdat ze zich niet meer vervelen, of omdat de betere resultaten het gevoel van zelfvertrouwen versterken.
Roer omgegooid
Een aansprekend voorbeeld ook op de Norbertusschool in Berlicum waar de resultaten de afgelopen jaren zijn gedaald. Ondanks dat het personeel zijn stinkende best deed. Dat was het probleem niet. Vorig jaar is het roer daar drastisch omgegooid en is het doelgericht werken ingevoerd. De eerste signalen wijzen er op dat er aanzienlijk vooruitgang wordt geboekt, aldus directeur Silvo Steenkamer, ook hier tot verrassing van de leerkrachten. En dat het elan weer terug is in de school.
*) Het partnerschap Opleidingsschool ‘s-Hertogenbosch: Angelaschool, ATO Scholenkring, Boom, Bravoo, Dommelgroep (Leijestroom, St. Christoffel, Skipos, Skopos, Skoso), Fluvium, Fontys Hogescholen, Leerrijk!, Oversteek, Primair, Scala, Signum, SKBO, SKOH, Stroomm
Meer informatie is te vinden op de website School aan Zet