TILBURG | REPORTAGE | Aan een grote tafel op de vide van basisschool Meander werkt een groepje leerlingen geconcentreerd aan opdrachten uit een leskist techniek. Zelfstandig. En geen kind dat er met de pet naar gooit: werken met je handen is leuk!
“De meeste kinderen doen het graag, werken met techniek wekt hun nieuwsgierigheid. Jongens evenveel als meisjes. Niets mooier dan bijvoorbeeld een stroomkring maken en dan zien dat als je aan een knopje draait er een lampje gaat branden”, vertelt Annelies van Helvoort, adjunct en coördinator techniek op de Tilburgse school. Meander behoort in Brabant tot de pioniers van scholen die techniek een voorname plek in het lesprogramma hebben gegeven.
Tien jaar geleden is de eerste aanzet gegeven om techniek ingang te doen vinden in het basisonderwijs. Zo´n honderd scholen, verspreid over het hele land, gingen aan de slag. De ervaringen waren zo positief dat het ministerie van Onderwijs samen met de werkgeversorganisaties en de vakbonden gezamenlijk het programma Verbreding Techniek Basisonderwijs (VTB) lanceerde. ‘Gouden handjes’ en ‘knappe bètakoppen’ zijn immers onmisbaar voor de (kennis)economie.
Dat plan was mede ingegeven door de zorg over de gestage daling van het aantal leerlingen dat na de basisschool voor een technische opleiding kiest. In gemeenten waar vroeger meerdere lts´en waren, kostte het steeds meer moeite om zelfs maar een technische school overeind te houden. Een teruggang die zich ook op de hogere niveaus van het technisch en bètaonderwijs aftekende. Liever kozen ouders voor hun kinderen voor het algemeen vormend onderwijs.
Onzichtbaar
Lector Frans Meijers, die ooit promoveerde op de geschiedenis en betekenis van de ambachtsschool, wijt de teruglopende interesse mede aan het feit dat techniek in de moderne samenleving vrijwel onzichtbaar is geworden. Als zoon van een smid stond hij er als kind met zijn neus bovenop en dat was in die tijd geen uitzondering. Technische bedrijven waren nog binnen de bebouwde kom gevestigd, maar de afgelopen decennia zijn ze gaandeweg naar grote, dichte blokkendozen op industrieterreinen verhuisd.
Om kinderen toch al op jonge leeftijd in aanraking te brengen met de wondere wereld van de techniek werken onderwijs, bedrijfsleven en gemeente nauw samen in regionale platforms. In Noordoost-Brabant doen ze dat onder motto ‘Techniek = Troef’, in Den Bosch heet het ‘TechXpiriënce’ en in Midden-Brabant ‘Promotie Techniek’, in Zuidoost-Brabant ‘Verbindingscentrum Technific’en in West-Brabant ‘Tune Techniek’.
Onder andere met doedagen en excursies naar bedrijven wordt geprobeerd kinderen te laten zien dat een baan in de techniek perspectief biedt. Zeker in Brabant dat nog altijd over een robuuste maakindustrie beschikt maar ook een flinke sector van hoogwaardige technologie.
Jong beginnen
Er is bewust voor gekozen om al vroeg te beginnen om bij kinderen interesse te kweken voor techniek. Uit onderzoek is bekend dat kinderen tot hun tiende jaar nog open staan voor beinvloeding als het gaat om de toekomstige opleiding en aansluitende loopbaan. De inspanningen om via het programma VTB de negatieve trend te keren lijken hun vruchten af te werpen.
Ongeveer 2500 basisscholen in Nederland hebben techniek inmiddels een plek gegeven in hun onderwijsprogramma. Andere scholen volgen want sinds 2009 is aandacht voor wetenschap en techniek opgenomen in de kerndoelen van het basisonderwijs. En ook in het algemeen voortgezet onderwijs is (bèta)techniek aan een opmars bezig, zoals via de formules van de technasia en universumscholen.
Toch is voor Van Helvoort de krappe arbeidsmarkt niet de belangrijkste reden om al meer dan tien jaar een pleitbezorger van techniek op de basisschool te zijn. “Voor ons is het vooral uit onderwijskundig oogpunt belangrijk. Kinderen vinden het boeiend om met hun handen bezig te zijn, dingen te ontdekken. Ze gaan op zoek naar antwoorden. Door deze aanpak leer je kinderen om oplossingsgericht te denken. En je ziet kinderen opbloeien die moeite hebben om met hun hoofd te leren. Het geeft hen zelfvertrouwen. Veel kinderen ook denken in beelden, met techniek kun je dingen laten zien.”
Met techniek stimuleer je de onderzoekende houding van kinderen
Meander is dus géén technische basisschool.“Maar kinderen maken wel kennis met technische vaardigheden, zoals bijvoorbeeld solderen.” Techniek op de basisschool is geen apart vak, in de ideale situatie is het verweven met andere vakken. Bij rekenen en wereldoriëntatie ligt dat voor de hand maar er is ook gemakkelijk aansluiting te maken met taal, zegt Van Helvoort. “Je kunt kinderen bijvoorbeeld een verslag laten maken van de opdracht waar ze aan gewerkt hebben”.
Slim organiseren
De integratie met andere vakken is niet alleen uit didactisch oogpunt wenselijk – kinderen zien zo meer samenhang -, maar ook uit praktische overwegingen. “Het programma zit al zo vol en leerkrachten hebben het ontzettend druk, ze krijgen al zoveel op hun bordje. Je moet het dus zo organiseren dat het voor een leerkracht niet veel voorbereidingstijd kost want dan komt het niet van de grond.”
Meander heeft de beschikking over een vijftigtal leskisten. In een aantal zit constructiemateriaal van Lego, Meccano of Knex en daarnaast zijn er themakisten die door de school zelf zijn gevuld. “Gelukkig hebben we onze ondersteuner Harrie die daar heel handig mee is. Hij beschikt over een grote materiaalvoorraad waar we uit kunnen putten en hij zorgt ervoor dat de leskisten altijd compleet zijn. Zo iemand moet je binnen je school wel hebben want anders krijg je dat niet voor elkaar.”
Zorgen over borging
Dat is ook waar Jan Copic, gezaghebbend ´techniekdocent´ aan de Fontys Pabo en auteur van een leerboek over techniek in het basisonderwijs, tegenaan loopt. Het blijkt lastig om techniek in de basisscholen hecht te verankeren.
“Wij verzorgen cursussen voor leerkrachten en ze zijn altijd erg enthousiast, ze zien tal van toepassingen. Iedereen is overtuigd van de meerwaarde van techniek, het is een manier om een onderzoekende houding bij leerlingen te ontwikkelen. Maar in de praktijk is het moeilijk te realiseren. Het hangt vaak af van voortrekkers in een school. Ik adviseer scholen daarom altijd voor een aanpak te kiezen die aansluit bij hun onderwijskundig concept en die draagvlak heeft binnen het team.”
Ook pabostudenten worden voorbereid op techniek in de basisschool. Maar in het overladen onderwijsprogramma is er weinig ruimte. Ze krijgen zes lessen over wetenschap en techniek. “Het komt erop neer dat ze er aan kunnen ruiken. In de hoop dat de vonk overslaat”, zegt Copic.
[Oorspronkelijke publicatiedatum januari 2011]
