CONGRES | Op donderdag 17 maart vindt het eerste Onderwijscongres Brabant plaats. Enkele inleiders lichten alvast een tipje van de sluier op over hun bijdrage aan de hand van zes vragen met als ijkpunt onderwijs in 2025. In deze aflevering dr. Hans van Driel, verbonden aan de Universiteit van Tilburg.
Wat is uw functie en wat is uw specialiteit?
“Ik ben vicedecaan onderwijs op de faculteit Geesteswetenschappen. Ik ben verantwoordelijk voor onderwijs en dus ook voor vernieuwing. Mijn specialiteit is de invloed van digitalisering, de verschuiving van een schriftcultuur naar een digitale cultuur. Ik geef ook nog twee cursussen die van belang zijn, over beeldcultuur en over mediawijsheid.”
Waar gaat u het over hebben op het congres?
“Over samenleven 3.0. De samenleving 1.0 is erg topdown, gestructureerd met allemaal etiketjes. Onderwijs, media, de bibliotheken, ze zitten allemaal vrij vast, iedereen zit in een identiteitscrisis. Dat gaat allemaal naar het samenleven 3.0 toe. Dan moet je denken aan one-to-one, dynamisch, mobiel vooral. Straks loopt iedereen met een smartphone, iPad, enz. Dan krijg je hele andere situaties. Wat heeft dat voor consequenties voor het onderwijs?
Samenleving 2.0 is de overgangssituatie waarin we nu min of meer zitten. Alle bestaande instituties worden afgebroken. Kijk hoe rechtspraak ter discussie staat, hoe de medische wetenschap ter discussie staat. Zoals bijvoorbeeld met een actie op internet als ´prik je lek.nl´ Het is een hele interessante tijd, het borrelt aan alle kanten. Je ziet gemeenschappelijke patronen van kennisdelen, gemeenschappen die elkaar corrigeren, steeds meer communitybuilding afgewisseld met fysiek contact.”
Hoe kijkt u naar het huidig onderwijs?
“Dat is nog vooral kennisoverdracht, met name in het voortgezet onderwijs, goede uitzonderingen daargelaten. Maar we gaan toe naar kennisdelen, naast overdracht. Het formele leren, zoals we dat nu kennen binnen de instituties, wordt vergezeld van informeel leren. Ik vraag me af of onderwijsinstituties nog wel blijven bestaan. Ik kan dat voor de universiteit met vrij grote zekerheid zeggen, dat worden instellingen die hele heldere eindtermen gaan formuleren.”
Het onderwijs heeft grote angst om los te laten
Hoe ziet het onderwijs er in 2025 uit?
“De universiteit van de toekomst gaat menu’s aanbieden, we gaan naar onderwijs van 24/7. Er zijn nu al studenten die zo werken. Het initiatief zal veel meer bij de kennisvrager liggen. Ik zeg altijd, je hebt het palet van de autist en de dyslecticus. De autist wil structuur hebben en de dyslecticus wil veel vrijer en associatiever door het leven gaan. In dat brede spectrum van die twee uitersten ga je het aanbod maken.
Het onderwijs zal gedeeltelijk vraaggestuurd zijn, in die zin dat er meer trajecten zijn om die eindtermen te halen. Je ziet het een beetje in het basisonderwijs, daar gebeuren al hele goede dingen. In het voortgezet onderwijs wordt dat weer afgeleerd. En dan komen ze weer hier en dan krijgen wij de studenten die weer zekerheden willen. Die aan de docent vragen wat ze doen, welke pagina’s ze moeten leren, dat soort zaken.
Maar er is wel een ommekeer, het gebruik van sociale media gaat heel snel. Vorig jaar vroeg ik tijdens een cursus mediawijsheid aan een groep van dertig studenten wie er twitterde. Dat waren er drie. Dit jaar waren dat er 23. Wij werken nu met de digitale leeromgeving Blackboard, dat is collectief. Maar we gaan toe naar een persoonlijke leeromgeving, bij wijze van spreken vanaf je geboorte tot je dood.”
Is het onderwijs innovatief genoeg?
“Nee, te weinig. In het verleden zijn er pogingen gedaan maar die zijn toch vastgelopen. Mijn hoop is gevestigd op de jeugd. Het onderwijs kan niet achterblijven. Het is altijd een vrij conservatief bolwerk geweest. Het onderwijs heeft grote angst om los te laten. Controle is het kernwoord van de samenleving 1.0, in samenleven 3.0 is dat durven loslaten. We zijn eeuwenlang opgevoed met onder controle houden. Het mechanisme om te overleven, daar zit de grootste weerstand. Kijk naar het nieuwe werken. In 1.0 bleef je heel lang in een baan zitten. In 3.0 hebben mensen voor hun veertigste al vier of vijf banen gehad. Jobhoppen, zzp’ers, er is niet één werkplek meer. Je kunt overal afspreken.”
Hoe kijkt u op uw eigen schooltijd terug?
“Ik heb hele goede herinneringen aan het Dominicus College in Nijmegen, dat was in de jaren zestig. We hadden op school bijvoorbeeld een filmclub, we gingen naar de bioscoop. Daar heb ik Bergman leren kennen. Het was een traditionele school, maar wel met oog voor wat actueel was. Niet alles van 1.0 is fout. Je hebt verschillende onderwijsstijlen. De docent die het zo ontzettend goed kan uitleggen en waar iedereen aan zijn of haar lippen hangt, dat moeten we vooral zo houden. Maar niet iedereen in het onderwijs heeft dat in zich.”
► Lees hier meer over het onderwijscongres