DEN BOSCH | NIEUWS | Vanaf het midden van de jaren negentig wordt er in het middelbaar beroepsonderwijs volop gesleuteld aan de opleidingen. Met als doel om het beroepsonderwijs toekomstbestendig te maken, zodat leerlingen goed voorbereid aan hun loopbaan in een snel veranderende samenleving beginnen.
Die operatie gemakshalve samen te vatten onder het containerbegrip competentiegericht onderwijs. Deze transformatie van ‘oud’ naar ‘nieuw’ beroepsonderwijs is er een van vallen en opstaan, om het maar eens zachtjes uit te drukken. Op het Koning Willem I College in Den Bosch staat innovatie hoog in het vaandel geschreven. Dat kan ook niet anders, meent Yvonne Moerman, lid van het college van bestuur, want het (beroeps)onderwijs zal antwoorden moeten vinden voor de vragen en wensen waar ouders, studenten, overheid en bedrijfsleven mee komen.
“Het onderwijs moet vóórleven dat veranderen een gegeven is. We moeten onze jonge mensen leren mee te bewegen en veranderen moet energie en enthousiasme genereren in plaats van uitputting”, aldus Moerman in het voorwoord van het boek De Omgekeerde Leerweg. In dat boek schetst Erica Aalsma (1960), al jaren onder meer als adviseur actief in het mbo en de volwasseneneducatie, een in haar ogen nieuw en kansrijk perspectief voor het (middelbaar) beroepsonderwijs. Ze doet dat op basis van de ervaringen die binnen het Koning Willem I College zijn opgedaan met het project de Waterfabriek.
• Leerling aan het werk in de Waterfabriek. Foto Ad Siemons
Dat is een levensechte productieeenheid binnen de school, waarin leerlingen/studenten (vmbo, mbo en hbo) met allerlei facetten van de productie van flesjes drinkwater te maken krijgen en met het ondernemerschap dat daar bijhoort. Om het de echtheid van het bedrijf karakter te benadrukken heeft de fabriek een eigen ingang.
In de Omgekeerde Leerweg komen, zo laat Aalsma zien in haar boek, het beste van twee werelden samen. De Waterfabriek is een krachtige leerwerkomgeving waar de sterke kanten van schools (theoretisch) leren én de sterke kanten van leren in een echte beroepspraktijk samenvallen. Het is dus bij uitstek een hybride leeromgeving.
Beroepspraktijk
Dat het leren van een vak in een traditioneel klaslokaal een onmogelijke opgave is, dat is inmiddels algemeen aanvaard. Aanvankelijk probeerde men daar in te voorzien door praktijksimulaties te simuleren, later zijn er levensechte praktijksituaties gecreëerd zoals met restaurants, hotels, kapperszaken of zelfs een winkelcentrum (De Rooi Pannen).Maar in de ogen van Aalsma is dat nog niet het ideale model. “Deze praktijkgerichte leeromgevingen vormen altijd een onderdeel van de totale opleiding. Ze bestaan altijd naast een reguliere schoolleeromgeving, waarin dan ook nog veelvuldig gebruik gemaakt wordt van klaslokalen; en ze zijn veelal gericht op het opdoen van ervaring binnen één beroep of opleidingsrichtingf. Ze vormen daarmee nog geen volledige leer-werkomgeving”, aldus Aalsma.
Doe-didactiek
Dat is het concept van de Waterfabriek wel. “De Omgeleerde Leerweg stelt leren in en vanuit de praktijk van het werk centraal; kennis, vaardigheden en beroepshoudingen worden daaraan verbonden, verwerkt en opnieuw in de praktijk gebracht”, schrijft Aalsma. De leerling ‘leert uit het werk’ in een leerwerkgemeenschap, gebaseerd op doe-didactiek.
Aalsma en het Koning Willem I College pretenderen met het concept van de Waterfabriek niet hét antwoord te hebben op de vragen van de toekomst, wel is het een volwaardige leerroute naast de bestaande routes. De auteur zet op een overtuigende manier uiteen waarom zij gelooft in de kansen die deze aanpak biedt. Daarin bijgevallen door de directeur van Heineken, dat nauw betrokken is bij de realisatie van de fabriek.
Aalsma schetst de dilemma’s en de problemen die overwonnen moesten worden. En en passant tekent Aalsma een verhelderend beeld van de worsteling van het mbo om het beroepsonderwijs op een nieuwe leest te schoeien. Al met al een leesbaar en leerzaam boek.
• Titel: De Omgekeerde Leerweg; een nieuw perspectief voor het beroepsonderwijs. Auteur: Erica Aalsma. Uitgever: Eburon. ISBN: 978-90-5972-477-8. Prijs: € 23,50
