OSS | INTERVIEW | Het middelbaar beroepsonderwijs lijdt onder een slecht imago. De regionale opleidingencentra (ROC’s) waarin de meeste mbo-opleidingen halverwege de jaren negentig zijn samengebracht, zijn onoverzichtelijke kolossen, heet het, en ze worden bevolkt door te veel probleemjongeren.
Scholieren worden er te veel aan hun lot worden overgelaten, er staan te weinig uren les op het rooster en die roosters kloppen trouwens zelden.
Marc Veldhoven (56) kent de beelden. Tien jaar lang was hij bestuursvoorzitter van ROC de Leijgraaf in Oss. Zijn ’levenswerk’, noemt hij het. Over een paar weken neemt hij afscheid; hij stapt over naar ZuidZorg, een instelling voor kraamzorg, jeugdgezondheidszorg en thuiszorg in Eindhoven en omstreken.
Nee, voor wie een nieuwe baan zoekt buiten het onderwijs, is het geen aanbeveling om bestuurder geweest te zijn van een roc, weet Veldhoven inmiddels. „Het klimaat is toch ontstaan dat er nog maar weinig roc’s zijn die deugen.”
Ten onrechte, vindt Veldhoven. De meeste roc’s doen het niet slecht. Maar minister van Bijsterveldt lijkt niet meer te geloven in de gedachte achter de roc’s, merkt de vertrekkend mbo-bestuurder op. En ze heeft een koers ingezet die het middelbaar beroepsonderwijs geen goed doet. „Er zijn op dit moment tien goede roc’s, tien slechte roc’s en de andere veertig zit er tussenin. Dat een aantal er niet goed voorstaat, komt door een combinatie van factoren: een matige leiding, een moeilijke doelgroep, personeelsleden die zich gaan afvragen: wil ik hier nog wel werken? Het is een zware uitdaging.”
Verdiensten
Maar politiek Den Haag heeft weinig oog voor de verdiensten van het mbo. Veldhoven kan het weten, want de afgelopen vijf jaar was hij naast zijn werk bij de Leijgraaf ook actief als landelijk ’procesmanager’ rond de invoering van het zogeheten competentiegericht onderwijs. Daardoor zat hij nogal eens op het ministerie, in gesprek met ambtenaren of met Marja van Bijsterveldt, eerst als staatssecretaris en nu als minister verantwoordelijk voor het mbo.
Veldhoven is teleurgesteld in Van Bijsterveldt, zoals hij haar in een persoonlijke afscheidsbrief heeft laten weten. „Ze mikt op ouderwets mbo, dat zie je aan de brief ‘Focus op vakmanschap’ die ze onlangs aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. Haar boodschap is: richt je op de hogere mbo-niveaus en doe dat goed en degelijk. En daarnaast: richt je op de basisvaardigheden rekenen en taal, dan krijgen we vanzelf goed onderwijs.
„Maar dat slaat nergens op. Wat is belangrijk voor een vakman? Dat hij de d’s en t’s goed zet, of dat hij zijn vak verstaat?”
Beroepsvaardigheden
Het moet toch allebei in orde zijn?
“De verhouding basisvaardigheden versus beroepsvaardigheden was altijd 25 tegen 75 procent, dat wordt nu vijftig-vijftig. En dan moeten we ook nog aandacht besteden aan bijvoorbeeld burgerschap. Er blijft nog maar beperkt tijd over voor het ontwikkelen van beroepsvaardigheden, voor stages.” 
„Is dat wat we willen met het beroepsonderwijs? We moeten ons afvragen wat de samenleving in 2020 nodig heeft. Ondernemerschap, verdraagzaamheid tussen culturen, want dat is de basis van onze handelsgeest, samenwerkend gedrag. Allemaal zaken die in ons nieuwe onderwijs zitten, maar die in Den Haag plots niet meer belangrijk zijn. De minister heeft het nooit over ICT-vaardigheden, terwijl onze leerlingen nog lang niet zo digivaardig zijn als zou moeten, ook al zijn van de netgeneration.
„Van Bijsterveldt neemt zichzelf als maatstaf. Ze zegt gewoon: als ik vroeger niet achter de broek was gezeten, was er niets van mij terecht gekomen. Ze bedoelt daarmee te zeggen dat ze goed geordend onderwijs heeft gekregen waarin ze van les tot les in de gaten is gehouden, huiswerk heeft gemaakt, enzovoorts. Ze heeft het beeld van een middelbare school voor ogen. Maar het mbo ís geen middelbare school. Ik heb wel eens gezegd: we koersen af op een soort algemeen vormend beroepsonderwijs, avbo, in plaats van op mbo.”
“Ik ben het gevoel kwijtgeraakt dat Van Bijsterveldt mijn minister is”
Iets dergelijks geldt ook voor een club als Beter Onderwijs Nederland, BON. Die heeft het gevoel dat het fout gaat in het mbo vanwege de verhouding tussen basisvaardigheden en beroepsvaardigheden. Hun idee is: stop voldoende basisvaardigheden in de rugzak van de leerlingen, stuur ze de wijde wereld in en ze komen er wel. Dat gaat misschien op voor het vwo, maar niet voor havo of mbo.”
Hebben de roc’s last van het imago dat ze veel probleemleerlingen trekken?
„Roc’s hebben een complexe opdracht. Het probleem is dat er iets aan de hand is met een klein deel van onze jeugd. Het is een moeilijke groep. Niet in de zin dat het geen lieve kinderen zijn; ze zijn meestal hartstikke aardig, maar ze moeten onder hele moeilijke omstandigheden aan de slag. Daar worden wij op afgerekend.
Geen jeugdzorg
„Van Bijsterveldt heeft gezegd: roc’s mogen geen instituten voor jeugdzorg meer zijn. Fantastisch. Maar hoeveel leerlingen gaan er dan van de kar vallen? Je moest eens weten wat wij als Leijgraaf in huis hebben aan orthopedagogen, aan mensen voor verslavingszorg, aan psychologische hulp, noem maar op. En die leerlingen zitten echt niet alleen op het laagste niveau in het mbo.”
Is er te weinig waardering voor de roc’s?
„De samenleving mag zich in de handen knijpen dat er roc’s zijn. Kijk naar Brabant. Wij hebben de laagste jeugdwerkloosheid van Europa! Niemand die daar iets van zegt, men vindt het normaal. In Frankrijk breken in de banlieues rellen uit, dat gebeurt in Amsterdam niet. Dat heeft iets te maken met het feit dat wij mensen nooit buitensluiten, we vangen leerlingen altijd op.
„Zestig procent van alle ondernemers in Nederland is mbo’er. De doorstroom van mbo naar hbo is heel belangrijk voor onze welvaart. De Leijgraaf biedt bijvoorbeeld cursussen aan voor het bedrijfsleven. Twintig procent van onze studenten is ouder dan dertig jaar. Laatst hebben we dertig werknemers van Unilever die nog nooit een beroepsopleiding hadden gevolgd geschoold tot procesoperator. Dat is een volwaardig mbo-diploma. Die mannen stonden met tranen in de ogen, die hadden nooit eerder meegegeten uit de onderwijspot.”
Leerlingen tevreden
En de minister heeft daar geen oog voor?
“Ik ben het gevoel kwijtgeraakt dat het mijn minister is. Ze staat niet naast mij, maar als een soort moeder boven mij, die voortdurend met het vingertje wijst. Dat is ook onprettig voor de docenten, die krijgen constant het gevoel dat ze falen.
„Uit onderzoek blijkt dat onze leerlingen tevreden zijn, maar bij hun ouders is dat veel minder. Hoe dat komt? Ouders kijken ’s avonds televisie en krijgen een beeld van roc’s dat het allemaal niet deugt. Het kan ook anders. Laatst zag ik de minister van Defensie Hillen en generaal Van Uhm op tv. Die praatten met liefde en warmte over hun eigen troepen. Toen dacht ik: minister, doe dat ook met onze leraren en onze scholen.”
[Dit artikel is ook gepubliceerd in dagblad Trouw van woensdag 9 maart 2011]
___________________________________________________________________________
‘Geen Balkenende-effect’
Ruim tien jaar is Marc Veldhoven als voorzitter van het college van bestuur aan de Leijgraaf verbonden geweest. Hij gaat per 1 april aan de slag als bestuursvoorzitter bij ZuidZorg in Eindhoven. In zijn periode bij de Leijgraaf verdubbelde het aantal studenten van deze instelling naar ongeveer 6400. Het roc heeft vestigingen in Oss, Veghel, Uden, Boxmeer, Mill en Cuijk. Onder leiding van Veldhoven werkte het roc aan modern beroepsonderwijs, dicht op de praktijk.
Zo ontstond WorkPlaza, een succesvol integratie- en reïntegratiebedrijf. KennisPlaza ROC de Leijgraaf speelt een grote rol in de innovatie-inspanningen van het mkb in Noordoost-Brabant en ondersteunt startende ondernemers.
Dat hij nu vertrekt vindt Veldhoven logisch. “Ik ben nu 56 en kan nog een keer voor een volle periode gaan. En daarbij, mijn uiterste houdbaarheidsdatum als bestuurder komt in zicht. Ik wil geen Balkenende-effect. Ik heb drie jaar geleden al besproken met de raad van toezicht dat de opvolging goed geregeld zou worden. Ik heb nu het gevoel dat ik kan vertrekken, De Leijgraaf is toch mijn levenswerk, maar het staat er goed voor.”
Veldhoven is van huisuit bioloog. In 1978 begon hij als docent aan SG Nijmegen West / Dominicus College te Nijmegen. Na een studie Algemene Economie aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen is hij werkzaam geweest als docent / coördinator op de MEAO en MMO van de SG. Titus Brandsma te Velp. Vanaf 1994 werd hij afdelingsdirecteur van de afdeling Administratie en de afdeling Transport en Logistiek van het Titus College (Onderwijsgroep A12). In 1997 maakte hij de overstap naar het bedrijfsleven. Gedurende 4 jaar was hij werkzaam als hoofd van de uitgeefgroep BVE en lid van het Management Team van Educatieve Uitgeverij Malmberg (VNU) te ’s Hertogenbosch.
Vrijdag 25 maart neemt Veldhoven afscheid.
