BREDA | NIEUWS | In het onderwijsbeleid van de overheid wordt benadrukt dat opbrengstgericht werken vooral bedoeld is om de basisvaardigheden van leerlingen te verbeteren.
Maar eigenlijk is dat een te enge invulling van deze manier van werken, vertelde onderzoeker drs. Guuske Ledoux op 28 maar tijdens het jaar symposium van de pabo van Avans Hogeschool in Breda. “Opbrengstgericht werken is van toepassing op álle gebieden, ook bijvoorbeeld als het gaat over ouderbetrokkenheid of over personeelsbeleid. Het is een manier van denken die over het hele onderwijs heen gaat”, aldus Ledoux. Het Kohnstamm Instituut had daarom liever gezien dat de term ‘evaluatiegericht onderwijs’ was ingevoerd door OCW, omdat dat de lading beter dekt dan ‘opbrengstgericht werken’.
Ledoux is wetenschappelijk directeur van het Kohnstamm Instituut, de instelling die in aanloop naar de introductie van het opbrengstgericht werken in het Nederlandse onderwijs veel onderzoek heeft gedaan. Voor directeuren, leerkrachten, ondersteuners en bestuurders dus een ‘nieuwe tak van sport’, al valt dat volgens Ledoux in de praktijk wel mee om scholen doorgaans al elementen van opbrengstgericht werken toepassen. In het veld is er in ieder geval veel behoefte aan informatie getuige de grote opkomst professionals uit vooral West-Brabant op het symposium.
Er zijn mensen die hun vraagtekens plaatsen bij opbrengstgericht werken omdat ze vrezen voor het ontstaan van een afrekencultuur. Na afloop van haar lezing zei Ledoux desgevraagd dat de argwaan een uiting van koudwatervrees is, al sluit ze haar ogen niet voor de mogelijkheid dat de overheid de resultaten gebruikt voor andere doeleinden.
“Het enige doel is dat het onderwijs beter wordt.” Bij de aanwezigen op het symposium was er in ieder geval die zorg niet, getuige een peiling van dagvoorzitter Jos van der Pluijm onder het publiek. Niemand stak zijn vinger op toen hij er naar vroeg.
Essentie
De essentie van het opbrengst gericht werken is dat de professionals (niet alleen de ondersteuners maar zeker ook de leerkrachten) volgens een cyclus de voortgang van het leerproces analyseren. Die evaluatieve cyclus bestaat uit vijf onderdelen en is in wezen heel simpel:
1. Vastleggen van doelen en standaarden
2. Verzamelen van informatie
3. Registreren
4. Interpreteren
5. Beslissingen nemen.
De punten 2 en 3 moeten heel herkenbaar zijn voor het basisonderwijs, omdat dat al staande praktijk is. Het basisonderwijs is trouwens al een stuk verder dan het voortgezet onderwijs, merkte Ledoux op. Analyseren van gegevens doen scholen al wel, maar dat is toch vooral gericht op zwakke leerlingen, terwijl deze manier van werken juist voor alle leerlingen voordelen biedt. Ledoux: “Leerkrachten ontdekken soms tot hun verrassing dat leerlingen meer in hun mars hebben dan ze altijd hebben gedacht. Niemand weet wat het plafond is”.
Opbrengstgericht werken kan een school in een positie flow brengen, het stimuleert de motivatie, aldus Ledoux. Maar ze benoemde ook schaduwzijden en valkuilen, zoals het analyseren zonder vraag of doel en verkeerde vergelijkingen tussen groepen of scholen. “Analyseer met verstand. Als de ene groep 3 van je school slechter beter presteert dan de andere groep 3, concludeer dan niet meteen dat het wel aan de leerkracht zal liggen”, hield Ledoux de zaal voor.
Waarschuwing
Een andere waarschuwing die ze voor de professionals in petto had is dat ze zich niet moeten beperken tot wat gemakkelijk aan te leren valt en waar ‘snelle winst’ te halen valt zoals technisch lezen en spellen. De neiging is in het onderwijs om je te richten op datgene wat goed toetsbaar is. De ambitie zou dan ook moeten zijn om bijvoorbeeld de aandacht te richten op de voortgang van mondelinge taalvaardigheid. Maar dat laat zich veel minder gemakkelijk in getallen en grafieken vangen en dat weerhoudt scholen ervan om zich daar ook op te richten. En dat is zonde, want de vraag die gesteld moet worden is wat een school belangrijk vindt voor haar leerlingen, aldus Ledoux.
Ze nam ook afstand van de kritiek dat opbrengstgericht werken een taakverzwaring betekent voor de leerkrachten, die het toch al zo druk hebben. “Het is geen taakverzwaring, want toetsen, registreren en analyseren behoort tot de kern van het leraarschap”, aldus Ledoux.
