DEN BOSCH | ACHTERGROND | Het is een prachtig boek over de honderdjarige geschiedenis van wat tegenwoordig schoolbestuur Signum in Den Bosch is.
Maar het venijn zit toch in de staart van het boek, waar bestuursvoorzitter Jan Timmers openlijk en heel nadrukkelijk vraagtekens plaatst bij de katholieke identiteit. Persoonlijk vindt hij het katholiek onderwijs achterhaald, want wat stelt de katholieke gemeenschap nog voor? Dat hij niets (meer) heeft met het katholieke geloof c.q. de kerk was al langer bekend. Eerder al maakte hij met zijn bestuur de overstap van de koepel Bond Katholiek Primair Onderwijs naar de VOS/ABB – de belangenbehartiger van de openbare scholen.
De reden was een puur financiële: VOS/ABB heeft een goedkopere dienstverlening dan de katholieke bond. Identiteit was voor Timmers niet langer een zaak voor het bestuuur. Daar moesten directeuren maar op schoolniveau inhoud aan geven, als ze daar behoefte aan hadden.
De opvattingen van Timmers (en misschien zijn raad van toezicht) zijn in het katholiek onderwijs geen uitzondering. In de jaren negentig bleek al uit onderzoek onder leerkrachten dat nog
maar weinigen zich verbonden voelden met het katholieke geloof.Scholen die ronduit voor hun katholieke signatuur uitkomen zijn tegenwoordig in een verre minderheid. Veelzeggend was eerder dit jaar het plan van het katholieke bestuur Leerrijk in De Langstraat om te fuseren met het openbare bestuur Bravoo.
Tegenbeweging
Overigens is er ook een tegenbeweging zichtbaar. Ons Middelbaar Onderwijs (OMO), het grootste schoolbestuur van Nederland, heeft recent nog uitgesproken dat ze zich nog altijd verbonden voelt met de katholieke traditie. Subtiel aspect, niet met het instituut rooms-katholieke kerk.
Maar de opvattingen van Timmers markeren wel dat de toekomst van het katholiek onderwijs ongewis is. Dat wordt nog eens versterkt door de al jarenlange moeizame relatie van het onderwijs met de bisschoppen. Scholen die het predicaat katholiek hanteren vallen namelijk onder het Algemeen Reglement voor katholiek onderwijs. Maar in de praktijk zijn er heel wat bestuurders en directeuren die daar geen weet meer van hebben, of er zich niets aan gelegen laten liggen.
Een poging om tot meer eigentijdse verhouding te komen leverde twee jaar geleden vooral veel gedoe op. Een commissie onder leiding van Wim van de Donk (CDA prominent en commissaris der koningin) had de handen er vol aan.
Grondwet
De wens van Signum om van kleur te verschieten komt op een pikant moment. De Onderwijsraad, mede gevoed door een deel van politiek Den Haag, publiceerde in april van dit jaar een rapport waarin aanbevelingen worden gedaan om artikel 23 van de Grondwet, dat de onderwijsvrijheid regelt, aan te passen aan de moderne samenleving. Voor het stichten van bijzondere scholen was tot nu toe de religieuze signatuur een belangrijke voorwaarde. Maar volgens critici is dat achterhaald in een seculiere samenleving.
Het is overigens de vraag of Timmers overziet wat de consequenties kunnen zijn van het opzeggen van de katholieke grondslag. Als bijzondere scholen zich niet meer onderscheiden door hun identiteit, dan maakt dat de weg vrij voor anderen om, met steun van de overheid, evens scholen te stichten. Met de huidige (grondwettelijke) regeling zit de scholenmarkt namelijk zo goed als op slot. Timmers pleidooi, vertaald in een aanpassing van de Grondwet, schept dus ruimte voor concurrentie. En dat zou in het licht van de Nederlandse onderwijsgeschiedenis voorwaar revolutionair zijn.
Prachtige foto’s in jubileumboek
In dat opzicht is het jubileumboek ‘100 jaar Signum’ nu al een historisch document met veel prachtige foto’s die het Rijke Roomse (onderwijs)Leven illustreren. Auteur Rianneke Mees – Huibers schetst helder en met veel oog voor details de ontstaansgeschiedenis van het katholiek onderwijs in Den Bosch. De basis werd in 1911 gelegd met de Sint Jan Stichting, een initiatief van een aantal pastoors. Het bestuur had maar liefst zeven lagere scholen onder zijn hoede met meer dan tweeduizend leerlingen (allemaal jongens). Bestuurlijke grootschaligheid kwam vroeger ook al voor.
De ontwikkeling van het onderwijs vertoont veel overeenkomsten met die in andere plaatsen in Brabant. Ook in Den Bosch speelden bijvoorbeeld de fraters decennialang een grote rol. Ook bestuurlijke perikelen en scholen die, tot woede van ouders, moesten gesloten vanwege ‘krimp’ tekenen de onderwijsgeschiedenis. De auteur laat zien dat het Bossche onderwijs dynamisch is. Er zijn al vroeg initiatieven om ook de peutervoorzieningen bij de basisscholen te betrekken. En het concept van de Brede Bossche Scholen wordt met verve uitgedragen. Signum is in 2002 ontstaan en is nu het bevoegd gezag van 24 basisscholen en één speciale school in de gemeente ’s-Hertogenbosch en in Zaltbommel.
Titel: 100 jaar Signum. Auteur: Rianneke Mees – Huibers. Vormgeving: Reclamebureau De Code. ISBN/AEN: 978-90-9026987-0. Prijs: 25 euro. Voor meer informatie www.signumonderwijs.nl
LEZING
Op dinsdag 4 september geeft Rianneke Huibers een lezing over honderd jaar katholiek onderwijs in Den Bosch, gelardeerd met smakelijke anekdotes van mensen die de ontwikkelingen van dichtbij hebben meegemaakt. Locatie: Brede Bossche School Haren-Donk-Reit aan de Ploossche Hof 85. Aanvang 20.00 uur.
? Lees ook de opinie van dr. Elshof Doorgaan met dialoog over betekenis van katholiek onderwijs
? Lees ook Commissie katholieke bonden wil af van ‘krampachtig debat’ onderwijsvrijheid
? Lees ook Stilte na rapport Van de Donk over katholieke identiteit scholen
