CUIJK | NIEUWS | Het schoolbestuur Optimus in Noordoost-Brabant heeft een maatschappelijke adviesraad ingesteld om de dialoog aan te kunnen gaan met de samenleving.
Optimus is een bestuur met 33 scholen (32 katholiek, 1 protestants-christelijk) in het primair onderwijs in plaatsen als Cuijk, Deursen Sambeek, Haps, Schaijk en Boxmeer. De aanleiding voor het initiatief is tweeledig, legt bestuursvoorzitter Marc van Baast uit. “Enerzijds speelt voor ons de maatschappelijke legitimering. In de publieke beeldvorming doen grote schoolbesturen het niet goed, alsof ze hun eigen gang gaan en zich van niemand iets aantrekken. De Amsterdamse wethouder Asscher bijvoorbeeld beklaagt er zich over dat hij zo weinig te zeggen heeft over het onderwijs in zijn stad. Daarnaast is er het van besturen als dure en bureaucratische organisaties die het belastinggeld aan verkeerde dingen besteden. Dat beeld is ontstaan door incidenten in het hoger onderwijs en in het mbo, maar wij hebben daar in het primair onderwijs wel last van.”
Bij Optimus wordt het geld van de overheid besteed aan het onderwijs aan de kinderen, benadrukt Van Baast. “We hebben geen duur kantoor, geen leaseauto’s of wat dan ook, weinig overhead. Wij gaan verantwoord om met het geld van de overheid en zijn transparant.” De andere reden voor het instellen van een maatschappelijke adviesraad is dat het bestuur van Optimus voeling wil houden met de samenleving.
“We hebben een GMR en een raad van toezicht waarmee we het beleid bespreken, maar dat zijn interne organen. We willen ook graag met de buitenwereld het gesprek aangaan over belangrijke thema’s. Dat klankbord misten we als bestuur. Op schoolniveau bestaat dat wel omdat scholen van nature zijn ingebed in hun omgeving.” Het idee van een maatschappelijke raad heeft Van Baast ‘afgekeken’ van Ons Middelbaar Onderwijs (OMO) die dergelijke raden heeft op schoolniveau.
Dalend leerlingenaantal
De samenstelling van de eerste maatschappelijke raad die nu aantreedt weerspiegelt de thema’s die op de agenda zouden kunnen komen. De sectoren bedrijfsleven, kerk, openbaar bestuur, voortgezet onderwijs en cultuur zijn daarin vertegenwoordigd. Niet in formele zin overigens, maar de leden hebben wel voeling met hun eigen sector. Concrete thema’s zijn bijvoorbeeld de krimpproblematiek, de identiteit, de relatie met het voortgezet onderwijs en de betekenis van cultuureducatie. Van Baast over dat laatste: “Daar hebben we bewust voor gekozen, onderwijs is meer dan taal en rekenen. Wij hechten aan cultuur.”
De scholen van Optimus liggen overwegend in een gebied waar de effecten van een teruglopende bevolking zich krachtiger manifesteren dan elders. In de afgelopen jaren daalde het leerlingental van 7000 naar 6000. Naar verwachting volgt er nog een daling met ongeveer 800 leerlingen. Tot op heden is deze teruggang zonder gedwongen ontslagen opgevangen, er is een werkgelegenheidsgarantie. Maar Van Baast stelt wel vast dat van het personeel meer flexibiliteit wordt verwacht en dat het soms nodig is om van werkplek te veranderen.
Krimpproblematiek
De krimpproblematiek is vooral in de kleine dorpen een zeer actueel onderwerp. Kun je bijvoorbeeld nog wel onderwijskwaliteit leveren op een school met veertig leerlingen, zoals in Overlangel? Onlangs heeft het bestuur van Optimus het dorp laten weten dat de school dicht moet. Een boodschap die hard aankwam.
Optimus had wel een en ander uit te leggen aan de ouders. In het meerjarenplan tot 2014 was immers beloofd dat er geen scholen dicht zouden gaan. Dat is pijnlijk, erkent Van Baast. “De krimp van de bevolking is scherper dan voorzien, de prognoses over toekomstige leerlingenaantallen waren gunstiger dan ze nu in werkelijkheid zijn. Dat komt voor een belangrijk deel door de crisis, er worden nauwelijks nog nieuwe huizen gebouwd en is er geen aanwas van gezinnen met kinderen.”
Ook in andere gemeenten zal Optimus er niet aan ontkomen om ingrijpende maatregelen te treffen omdat de levensvatbaarheid van scholen onder druk staat. “Maar we willen dat in nadrukkelijk overleg met alle betrokkenen doen. Om ze te overtuigen van de noodzaak en om tot alternatieven te komen die draagvlak hebben.” De maatschappelijke raad biedt voor het bestuur van Optimus bij uitstek een platform om over een ingewikkeld thema als krimp te ‘sparren’.
Identiteit op schoolniveau
Opvallend in de maatschappelijke raad is de aanwezigheid van Astrid Bakker, bisschoppelijk gedelegeerde voor het onderwijs in het bisdom ’s-Hertogenbosch. “In ons meerjarenplan hebben we aangegeven dat we ons bezinnen op onze levensbeschouwelijke identiteit. Optimus is ontstaan uit een fusie van katholieke scholen en één christelijke school. Maar we zien ook dat steeds minder ouders gelovig zijn, al vinden veel ouders het wel belangrijk dat de school aandacht besteedt aan levensbeschouwing. De vraag is hoe we invulling geven aan onze identiteit. Naar onze mening moet dat vooral op schoolniveau gebeuren.”
Maar anders dan het bestuur Signum in Den Bosch wil Optimus de historische banden met het geloof niet radicaal doorsnijden en de grondslag veranderen in bijzonder-neutraal. De identiteit zal vorm krijgen vanuit de katholieke en protestantse traditie. Dat heeft ook een formele reden. “Bij de fusie is met het bestuur van de christelijke school afgesproken dat een statutenwijziging de goedkeuring moet hebben van dat voormalige bestuur.” Vast Baast sluit overigens niet uit dat op termijn de statuten worden uitgebreid met een bijzonder-neutrale grondslag.
Advies niet vrijblijvend
Vraag is tot slot wat de invloed van de maatschappelijke raad zal zijn. “De raad wisselt met ons van gedachten en geeft adviezen. Die adviezen kunnen we als bestuur naast ons neerleggen. Maar dat wil niet zeggen dat die advisering vrijblijvend is. We zullen altijd uitleggen waarom we een advies wel of niet overnemen. En geloof maar, als wij een paar keer adviezen naast ons neerleggen dat de raad zal laten weten dat ze er niet voor spek en bonen zit. De raad krijgt op de website van Optimus een eigen plek.”
De maatschappelijke adviesraad bestaat uit: Voorzitter Marius van den Elzen (politicoloog/zelfstandig ondernemer), Astrid Bakker (bisschoppelijk gedelegeerde), Mirjam van den Brand (oud-wethouder/ openbaar bestuurder), Afred Kempe (oud-rector Elde College Schijndel) en Geert Lamers (redacteur/ programmamaker Lievekamp Oss).
• Foto boven: basisschool De Waai in Cuijk. Foto onder: basisschool dr. Jan de Quay in Beers.
> Ga hier naar de site van Optimus
