EINDHOVEN | ACHTERGROND | De jaarlijkse Inspiratiedag van Fontyspabo’s stond in het teken van nieuwe trens in onderwijs en onderzoek. Maurice de Hond mocht als keynotespeaker aan een goed gevulde zaal van professionals uit het onderwijs een toelichting geven op de start van de elf Steve Jobsscholen in augustus a.s. Op dit moment in ons land het meest verregaande plan voor onderwijsinnovatie.
Maar de tijd ontbrak helaas voor een stevige gedachtewisseling tussen de initiatiefnemers en de zaal. Na het verhaal van De Hond was er alleen ruimte voor het beantwoorden van vragen uit de zaal. Tot een echt debat kwam het niet, mede omdat De Hond en onderwijsprofessionals kennelijk ieder vanuit een eigen idioom reageerden. In de vragen van sommige professionals klonk wat scepsis door, en ook in pauze viel er op het zonovergoten terras te beluisteren dat sommige deelnemers vraagtekens plaatsen bij de aannames van de Hond c.s.
Daarbij werden vergelijkingen getrokken met het radicale onderwijsconcept van Iederwijs en de vernieuwing van de tweede fase van havo/vwo (c.q. het studiehuis). En daar wordt in Nederland niet onverdeeld gunstig over geoordeeld. In de ogen van sommigen gaat De Hond te gemakkelijk aan de weerbarstigheid van de dagelijkse onderwijspraktijk voorbij.
Dochtertje
De Hond (65) heeft zich voor de formule van de Steve Jobsschool sterk laten leiden door de ervaringen met zijn eigen jonge dochter (‘een nakomertje’) die binnenkort het basisonderwijs binnenstapt. In de ogen van De Hond bereidt het onderwijs zijn dochter niet voor op de samenleving van na 2027, het jaar dat zij de middelbare school verlaat.
• Maurice de Hond Maurice de Hond op de Inspiratiedag van Fontys
Het bestaande onderwijsconcept is nog gebaseerd op de ideeën van de industriële samenleving, het ‘one size fits all’. Er is nauwelijks ruimte voor individuele ontplooiing en het onderwijs loopt hopeloos achter waar het gaat om gebruikmaking van digitale technologie. De digitalisering verandert de samenleving in hoog tempo, maar het onderwijs mist de boot in vrijwel alle opzichten, betoogt De Hond. (Zijn visie is terug te vinden in dit interview op Onderwijs Brabant).
De opiniepeiler neemt het de leerkrachten overigens niet persoonlijk kwalijk, ‘ze doen hun stinkende best’. Maar anderzijds vindt De Hond dat hij niet kan wachten tot het onderwijs grondig innoveert. “Mijn dochter moet nu naar school”. Met gelijkgestemden, onder wie leerkrachten, heeft hij de stichting Onderwijs voor een Nieuwe Tijd opgericht (O4NT).
Verschil in denken
Het verschil in denken tussen de stichting en professionals in de zaal zat hem overigens niet zozeer in de analyse van de tekortkomingen ons onderwijssysteem. Want de overtuiging dat kinderen een meer individuele leerlijn zouden moeten volgen lijkt breed gedragen. Maar hoe krijg je dat voor elkaar? Of zoals een leerkracht opmerkte: ‘We gaan nu uit van drie niveaus in een klas, en het vergt al heel wat om dat voor elkaar te krijgen.’ Het antwoord van O4NT is de iPad omdat ze je daar apps (programma’s) kunt aanbieden die kinderen in staat stellen zich in hun eigen leerstijl en op hun niveau te ontwikkelen. In dit concept draait het om zelfsturing door de leerling, met de leerkracht in de rol van coach.
Het zijn deze kernpunten die voeding geven aan de terughoudende reacties: leerlingen die ‘hun gang kunnen gaan’ zonder dwingende sturing door een leerkracht? Dat lijkt verdacht veel Iederwijs en studiehuis. Daar wil O4NT overigens niet mee geassocieerd worden, want ja: regelmaat en structuur maken ook onderdeel uit van het concept. Toch zitten er radicale elementen (in vergelijking met de huidige situatie) in het concept van de Steve Jobsscholen. Zoals: 52 weken per jaar geopend, een aanzienlijk deel van de lessen dat buiten de fysieke school wordt gegeven; de Steve Jobsschool is vooral virtueel. Ook De Honds relativering van feitenkennis (‘daar heb je Google voor’) deed de wenkbrauwen hier en daar fronsen.
‘Schijfonderwijs nutteloos’
En De Hond liet ook niet na om op de Inspiratiedag in Eindhoven tegen heilige huisjes te schoppen. Zoals het nut van schrijfonderwijs in een samenleving waar volgens De Hond de meeste mensen hooguit nog handgeschreven notities voor eigen gebruik maken. ‘Ik bepleit al jaren om kinderen blind met tien vingers te leren typen”, aldus de Hond. Maar hij
had ook een waarschuwing: probeer niet om een vernieuwing – zoals de continue inzet
van iPads – op een bestaande structuur te leggen, want dan gaat het geheid
fout.
Overigens was het opvallend dat er tijdens de bijeenkomst niet gewezen werd op een minstens opzienbarend initiatief binnen de eigen Fontys pabo. Er wordt immers in Eindhoven (en later in Tilburg) gewerkt aan een concept van de basisschool van de toekomst, onder de naam ‘Schoollab’. Technologie speelt ook hier een grote rol, al is anders dan op de Steve Jobsschool niet één device (namelijk de iPad) dominant.
Onderzoeksvaardigheden
Het programma van de inspiratiedag bestond verder uit workshops van onder meer masterstudenten van Fontys, die resultaten presenteerden van hun onderzoeken in de onderwijspraktijk. Volgens lector Anje Ros, verbonden aan het Lectoraat Leren en Innoveren van de Fontyspabo’s, is het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden bij studenten en de zittende leerkrachten van cruciaal belang om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.
> Lees ook een interview met Maurice de Hond over onderwijsvernieuwing
> Fontys pabo bouwt in Eindhoven basisschool van de toekomst
