GASTOPINIE | door Joop Smits | Onder de kop ‘Laaggeletterdheid is een zaak van pech’ werd maandag 9 september in het Brabants Dagblad de week van de alfabetisering aangekondigd. 1,5 miljoen volwassenen zouden door pure pech de boot hebben gemist?
Een te gemakkelijke conclusie. Nog steeds verlaten kinderen de basisschool met een onvoldoende leesvaardigheid. In mijn onderzoek bij kleurrijke scholen in Noord-Brabant deed een meerderheid van de scholen het goed en zorgden ervoor dat alle schoolverlaters konden lezen. Maar bij de zwakste school lag het percentage leerlingen met een gebrekkige leesvaardigheid eind basisschool op liefst 33 %. Zelfs op sterke basisscholen – scholen die drie jaar achtereen zeer goede Cito-eindresultaten behalen – was het percentage schoolverlaters met een onvoldoende leesvaardigheid gemiddeld 4 %.
Bij het beoordelen van de kwaliteit van het onderwijs kijkt de inspectie momenteel alleen naar de gemiddelde Cito-eindscore. Op een school met een aanvaardbare schoolscore is niettemin de kans groot dat een substantiële groep leerlingen de kerndoelen niet haalt en het basisonderwijs verlaat met een te laag beheersingsniveau voor de basisvaardigheden lezen, taal en rekenen. Met de gemiddelde Cito-eindscore blijven scholen buiten beeld die ondanks aanvaardbare leeropbrengsten, weinig resultaat bereiken met kwetsbare leerlingen. Een van de gevolgen is dat er in Nederland ruim anderhalf miljoen mensen zijn die nauwelijks kunnen lezen en schrijven, onder wie een half miljoen allochtonen. Zogenaamde functioneel analfabeten hebben weinig kans in onze samenleving.
Kees Vernooy (de goeroe op het gebied van het leesonderwijs) is van mening dat 95 % van alle kinderen met een IQ hoger dan 60 kunnen leren lezen. Het is een mechanistische vaardigheid die met veel oefening snel tot resultaten leidt. Alleen voor kinderen met een officiële dyslexieverklaring geldt wellicht een uitzondering. Voor de overige kinderen heeft de school geen excuus.
Moeten we nu wachten totdat de Inspectie van het Onderwijs een nieuwe minimum kwaliteitseis voor alle scholen heeft ingevoerd? Dan is er in ieder geval externe druk die ook scholen in beweging brengt die tot nog te weinig ambitie tonen in het leesonderwijs. Ik mag hopen dat ook zonder de Inspectie, bestuurders en raden van toezicht zelf de verantwoordelijkheid nemen om een KPI (Kritieke Prestatie Indicator) voor alle scholen die onder hun beheer vallen, vast te stellen: alle leerlingen verlaten het (speciaal) basisonderwijs met een voldoende leesvaardigheid (AVI-9 of eindniveau groep 6 basisonderwijs). Alleen dyslectische kinderen zijn uitgezonderd.
Joop Smits was 15 jaar inspecteur in diverse onderwijssectoren; doet sinds 2008 onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs.
Lees ook: Acht kleurrijke scholen in Brabant presteren ‘excellent’
