COLUMN | BEROEP: ONDERWIJS | Afl.7.30 | Je verdwaalt in een donker bos en wat doe je dan om eruit te komen? De methode die de filosoof Descartes iedereen aanraadde en die daardoor de geschiedenis is ingegaan als schoolvoorbeeld van westers, verlicht denken: loop in een rechte lijn, dan kom je er vroeg of laat uit. Rene ten Bos, hoogleraar filosofie in Nijmegen: dat werkt niet, Descartes had het mis want vroeg of laat ga je in een cirkel lopen. Beter is: ga rustig zitten in dat bos en kijk om je heen. Ervaar het bos, maak het je eigen. Dat vergroot je overlevingskans.
Ik zit al jaren in de ondernemingsraad van onze school en pleit In dat kader bij het College van Bestuur voor ‘Bildung’, oftewel: verschraal het beroepsonderwijs niet tot alleen maar beroepsonderwijs. Wij dienen onze studenten ook te vormen als mens en als staatsburger (of ze dat nu willen of niet) dus er moet er op het ROC méér aan de orde komen dan alleen dat beroep. Breed opleiden, die meute in onze klaslokalen, anders staan ze straks met hun mond vol tanden en hun handen in hun zakken langs de kant.
Maar ‘Bildung’ is natuurlijk geen vrijblijvend advies. Teach what you preach: je moet zelf doen wat je anderen aanraadt. Dus in het kader van mijn eigen vorming bezocht ik vorige maand ‘Thinking Planet’, een filosofie-event in Utrecht met als motto: diversiteit in denken. En daar klom dus Rene ten Bos op het podium met zijn advies om in het bos te gaan zitten om er uit te komen.
Hm, dacht ik meteen, hij is zeker niet bij scouting geweest zoals ik, want met een goed kompas kun je keurig in een rechte lijn lopen en kom je dus wél uit het bos. Maar daar ging het natuurlijk niet om, niet letterlijk. Hij gebruikte de vergelijking met verdwalen in het bos om iets duidelijk te maken over het antropoceen, het tijdperk waarin wij leven en dat beslissend beïnvloed wordt door de mens. Die rechte lijn die wij dan in navolging van Descartes zouden moeten nastreven, staat voor geo-engineering om het klimaatprobleem op te lossen. En dat is een valkuil.
Misschien heeft hij gelijk, je wordt tenslotte niet zomaar ‘Denker des Vaderlands’ en hoogleraar filosofie bovendien. Maar gaandeweg zijn betoog werd ik toch vooral gefascineerd door de tattoo op zijn onderarm (een wolf) en door zijn schoeisel: rode, slangenleren cowboylaarzen. Ik heb zelf filosofie gestudeerd in Nijmegen, 40 jaar geleden toen dat het daar nog Katholieke Universiteit heette. En dat hier nu een heuse hoogleraar staat met een tattoo en in rode cowboylaarzen… in de symbolen van dat bos zou ik makkelijk verdwalen en ten prooi vallen aan de boze wolf op zijn onderarm.